همراهان گرامی امداد باتری ، مدتی پیش با آغاز روند نزولی نرخ ارز، قیمت خودرو در بازار نیز دستخوش یک ریزش قابل‌توجه شد. همان ایام، این سؤال نیز مطرح شد که اساساً رابطه قیمت دلار و خودرو به‌چه‌صورت است؟ به‌عبارت‌دیگر، چرا کاهش نرخ دلار منجر به ریزش قیمت خودرو می‌شود و برعکس، چرا زمانی که دلار گران می‌شود، خبر گرانی خودرو و افزایش قیمت خودرو به‌گوش می‌رسد.
دلار یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین عناصر و المان‌ها بر اقتصاد کل کشور است و بالا و پایین شدن نرخ دلار و در کل ارزهای خارجی می‌تواند قیمت کالاهای داخلی را کم و زیاد کند. اگرچه واردات خودرو چند سالی متوقف بود و در حال حاضر بیشترین سهم بازار در اختیار خودروهای تولید و مونتاژ داخل است، اما افزایش نرخ دلار، قیمت خودرو را نیز افزایش می‌دهد. دلیل آن هم، تاثیر قیمت ارزهای خارجی، به خصوص دلار، روی زنجیره تامین و مواد اولیه شامل آهن، شیشه، پلاستیک و… است که برای ساخت خودرو به کار می‌رود. بدین شکل نرخ دلار و قیمت خودرو رابطه تقریبا مستقیمی دارند که با افزایش نرخ این ارز، قیمت ماشین کارکرده و صفر نیز گران می‌شود و با تثبیت یا کاهش نرخ دلار می‌توانیم شاهد ارزانی یا ثبات قیمت‌ها در بازار باشیم. البته کاهش نرخ ارز لزوما همیشه موجب کاهش و ثبات قیمت خودرو نمی‌شود.
نرخ دلار و قیمت خودرو – دی ۱۴۰۱
نرخ دلار که در سه ماهه پاییز ۱۴۰۱ پشت سر هم رکورد می‌شکست و اعداد جدیدتر و بزرگ‌تری را در برابر ریال به ثبت می‌رساند، در دی ماه ۱۴۰۱ به ثبات نسبی رسید. روز ۱ دی ماه، هر دلار در بازار آزاد ۳۹ هزار تومان قیمت خورد و تا پایان ماه در محدود ۳۹ تا ۴۲ هزار تومان نوسان داشت و آخرین روز کاری اولین ماه زمستان عدد ۴۲ هزار تومان روی تابلوی صرافی‌ها نقش بست.
هر چند نرخ دلار در یک ماه اخیر، ثبات نسبی داشت و افزایش چندان زیادی پیدا نکرده بود، اما قیمت خودرو سعی داشت عقب‌ماندگی خود از دلار را جبران کند. بدین ترتیب، قیمت‌ها در ۱۰ روز اول دی ماه، رالی صعودی ماه‌های قبلی را ادامه دادند و شاهد گرانی ۴۰ – ۵۰ میلیونی برای خودروهای تولید ایران خودرو و سایپا و ۳۰۰ میلیون تومانی برای مونتاژی‌های چینی بودیم. از اواسط دی، با تزریق ارز دولتی، نرخ دلار در ۴۰ هزار تومان تثبیت شد و به دنبال آن قیمت خودروها نیز ثابت ماند و در بعضی موارد کاهش پیدا کرد. این رویه تا ۲۸ دی ادامه داشت تا اینکه ارز خارجی، به ۴۲ هزار تومان رسید و خودروها را همراه با خود گران کرد.
نرخ دلار و قیمت خودرو – آذر ۱۴۰۱
نرخ دلار که در نیمه اول سال جاری ثبات نسبی داشت، از مهر ماه با شتاب بیشتری به سمت رکوردهای جدید حرکت و در ماه دوم پاییز از ۳۳ هزار تومان به ۳۵ هزار تومان رسید. نرخ ارز آمریکایی در آذر ماه ۱۴۰۱ تقریبا مشابه ماه قبل گران شد و از ۳۵ هزار تومان به ۳۹ هزار تومان رسید. یکم آذر ۱۴۰۱، هر دلار در بازار آزاد ۳۵،۳۰۰ عرضه می‌شد و در نیمه ماه ۳۶ هزار تومان قیمت خورد. در شرایطی که ارز خارجی در ۱۵ روز حدود ۱۰۰۰ تومان گران شده بود، از نیمه آذر تا اول دی ۳ هزار تومان افزایش قیمت داشت و به ۳۹ هزار تومان رسید.
افزایش نرخ دلار تا مرز ۴۰ هزار تومان تاثیرش را روی بازار خودرو گذاشت و موجب شد تا قیمت خودروهای داخلی بین ۳۰ تا ۹۰ میلیون تومان گران شود. پراید ۱۳۱، به عنوان ارزان‌ترین خودرو داخلی که آخرین مدل آن برای ۱۳۹۹ است، در ابتدای آذر ۱۹۰ میلیون تومان قیمت داشت و در روز ۳۰ آذر به ۲۱۹ میلیون تومان رسید. تارا اتوماتیک که عرضه آن از زمستان ۱۴۰۰ شروع شده بود و در ابتدا ۳۰۰ – ۴۰۰ میلیون تومان خرید و فروش می‌شد، در ماه پایانی پاییز ۹۰ میلیون تومان افزایش قیمت را تجربه کرد تا عدد ۷۷۰ میلیون تومان را جلوی اسم خود ببیند.
خودروهای مونتاژی چینی هم وضعیتی مشابه ماشین‌های داخلی داشتند. تیگو ۸ پرو، فول آپشن‌ترین ماشین چینی از همان ابتدای ورود هم قیمتی گران داشت و در آذر ماه با ۳۰۰ میلیون تومان افزایش، با قیمت ۲ میلیارد و ۲۵۰ میلیون تومان معامله می‌شد. آریزو ۶ هم قیمت جدیدی ثبت کرد و به عضویت خودروهای یک میلیارد تومانی درآمد.
تاثیر افزایش نرخ دلار روی خودروهای وارداتی بیشتر بود و کیا سراتو و هیوندای النترا در روز ۳۰ آذر به ترتیب ۲ میلیارد و ۴۶۰ میلیون و ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان خرید و فروش شدند.
نرخ دلار و قیمت خودرو – آبان ۱۴۰۱
فعالان بازار خودرو کشور در آبان ماه ۱۴۰۱ شاهد افزایش شدید قیمت‌ها بودند. در دومین ماه پاییز، با تداوم ناآرامی‌ها، کشورهای غربی اعلام کردند که مذاکرات احیای برجام متوقف شده است. پس از آن بود که نرخ دلار از ۳۳ هزار تومان به ۳۵ هزار تومان رسید و به سرعت تاثیر خود را گذاشت. قیمت خودرو، چه تولیدات داخلی و چه ماشین‌های خارجی، با افزایش شدیدی روبه‌رو شد. نرخ دلار در روز اول آبان، ۳۲،۹۰۰ تومان بود و در ۸ آذر به ۳۳،۰۰۰ تومان رسید و یک روز بعد، یعنی ۹ آذر، هر اسکناس دلار آمریکا در بازار آزاد ۳۵،۱۸۰ تومان فروخته شد. از آن به بعد تا پایان ماه، نرخ دلار بین ۳۵،۰۰۰ تا ۳۵،۵۰۰ تومان در نوسان بود.
قیمت خودروها تا اواسط آبان روند باثباتی را طی می‌کرد، اما از روز شانزدهم، رالی صعودی قیمت‌ها شروع شد و خودروهای داخلی بین ۶ تا ۲۰ میلیون تومان گران شدند، برای مثال سایپا شاهین ماه را با ۳۶۰ میلیون تومان شروع کرد و بعد از ۳۰ روز به قیمت ۳۷۵ میلیون تومان رسید.
لاماری ایما، پرطرفدارترین ماشین مونتاژی چینی که در بورس کالا عرضه می‌شود، در آبان ماه افزایش قیمتی ۲۱۰ میلیون تومانی داشت و از یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان به یک میلیارد و ۶۱۰ میلیون تومان رسید. خودروهای کم‌طرفدارتری مثل هایما S7 پلاس، حدود ۶۰ تا ۷۰ میلیون تومان گران شدند.
تاثیر افزایش نرخ دلار روی قیمت خودروهای وارداتی شدیدتر بود و موجب شد تا کیا سراتو و هیوندای النترا به ترتیب ۲۹۰ و ۲۳۰ میلیون تومان گران شوند و در حالی که در اول آبان ۱.۸ میلیارد تومان در بازار فروخته می‌شدند، در روز ۳۰ آبان به قیمت‌های بیش از ۲ میلیارد و ۵۰ میلیون تومان برسند.
نرخ دلار و قیمت خودرو – اسفند۱۴۰۱
قیمت خودروهای صفر محبوب بازار به‌طوری رشد پیدا کرد که دنا پلاس دنده‌ای ۸۰ میلیون تومان، پژو ۲۰۶ تیپ ۵ حدود ۵۰ میلیون تومان، پژو ۲۰۷ اتومات ۸۰ میلیون تومان، پژو پارس XU۷P حدود ۱۰۰ میلیون تومان، کوییک اتومات۲۰ میلیون تومان، تیبا سدان۲۰ میلیون تومان و تارا دنده‌ای ۷۰ میلیون تومان در یک هفته افزایش قیمت داشتند.
تعیین قیمت خودرو
اقتصاد ایران، یک اقتصاد کاملا دولتی است و قیمت بیشتر کالاها، به خصوص کالاهای تولید داخل، توسط نهادهای دولتی تعیین می‌شود. بدین ترتیب دیگر دست نامرئی بازار، عرضه و تقاضا تاثیری در تعیین قیمت ندارد.
خودروهای تولید داخل نیز عمدتا توسط دو خودروساز بزرگ یعنی ایران خودرو و سایپا تولید و عرضه می‌شوند و با وجود اینکه سهام این دو شرکت در بورس مبادله می‌شود اما سهامداران خرد تاثیری در سیاست‌های این دو خودروساز نداشته و سهام مدیریتی در دست دولت است. مدیرعامل ایران خودرو و سایپا و همین طور خط مشی این شرکت‌ها نیز توسط دولت تعیین می‌شود.
تورم، اولین و مهم‌ترین عامل برای تعیین قیمت خودرو است. نرخ تورم توسط بانک مرکزی اعلام می‌شود و هر سه ماه بررسی شده و در صورتی که مواد لازم برای تولید خودرو مثل شیشه، فولاد و… افزایش قیمت داشته باشند، قیمت خودروها می‌تواند با توجه به میزان تورم این نهاده‌ها افزایش یابد.
عامل دیگری که در قیمت خودرو تاثیر دارد، نرخ ارز است. برای تولید خودرو مواد اولیه و نهاده‌هایی نیاز است که بخشی از آن توسط تولیدکنندگان داخلی تامین می‌شود و بخشی هم باید از کشورهای خارجی وارد شود و خرید آنها با دلار و یورو صورت می‌گیرد. در حالت اولیه نرخ ارز به صورت غیرمستقیم روی قیمت مواد اولیه تاثیر می‌گذرد و در حالت دوم هم خرید نهاده‌ها به صورت مستقیم با دلار یا یورو انجام می‌شود. نرخ ارز توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود و در صورتی که قیمت دلار یا یورو افزایش داشته باشد، قیمت اتومبیل نیز زیاد می‌شود.
بدین ترتیب، با تغییرات نرخ تورم و ارزهای خارجی، دولت می‌تواند به خودروسازان اجازه دهد تا قیمت کارخانه‌ای محصولاتشان را افزایش دهند.
قیمت خودروهای کارکرده و دست دوم تابعی از قیمت کارخانه‌ای است و با توجه به عواملی مثل کارکرد، سال ساخت، آپشن‌ها و… تعیین می‌شود.
رابطه دلار و خودرو
تولید خودرو نیازمند مواد اولیه‌ای شامل فولاد، شیشه، پلاستیک، پارچه و… است که توسط تولیدکنندگان داخلی و خارجی در اختیار خودروسازان قرار می‌گیرد. افزایش نرخ ارزهای خارجی به معنی کاهش ارزش پول ملی است و موجب بالا رفتن قیمت مواد اولیه لازم برای تولید خودرو می‌شود. علاوه بر این، بعضی از مواد اولیه و فناوری‌هایی که در ساخت ماشین به کار می‌روند، توسط شرکت‌های خارجی تولید شده و برای خرید آنها باید ارز خارجی پرداخت شود.
هر چند در هر دو حالت افزایش قیمت نرخ دلار، باعث گرانی قیمت مواد اولیه و در نهایت قیمت خودرو می‌شود، اما خودروسازانی مثل ایران خودرو و سایپا، که مواد اولیه را از تولیدکنندگان داخلی می‌گیرند و درصد زیادی از قطعات محصولاتشان در داخل تولید می‌شود، تاثیر کمتری از نرخ دلار می‌پذیرند. شرکت‌هایی که بخش زیادی از قطعات خودروهایشان چه به صورت مجزا و چه به صورت CKD وارد می‌شود، تاثیر زیادی از نرخ دلار می‌گیرند.
البته نوسانات ارزی، تاثیرات کوتاه‌مدتی روی قیمت‌های بازار دارند و در بلندمدت نرخ تورم، شاخص اصلی تعیین قیمت خودرو است. بدین صورت که در بعضی مواقع حتی با کاهش نرخ ارز، قیمت خودروها نه تنها کم نمی‌شود، بلکه افزایش نیز پیدا می‌کند.
دلار و بازار خودرو ایران
قیمت‌ها در بازار خودرو ایران همیشه سیر صعودی داشته که دلایل آن افزایش مداوم نرخ تورم و قیمت دلار و یورو است و هر چند ممکن است گاهی اوقات و در مقاطعی قیمت خودرو ثبات پیدا کند یا حداکثر ماهی یکی دو درصد به قیمت‌ها اضافه شود، اما تورم مزمن ۴۰ – ۵۰ درصد و نرخ دلار بالای ۳۰ هزار تومان، می‌تواند موجب نوسانات شدید قیمتی در بازه کوتاه‌مدت و افزایش چند صد میلیونی طی چند ماه شود.
رونق خرید خودرو همزمان با افزایش قیمت‌ها
علی‌رغم افزایش شدید قیمت خودرو در هفته اول اسفند و رشد قابل‌توجه قیمت خودروهای داخلی و خارجی، بازار خرید خودر رونق پیدا کرد. همانطور که در نمودار بالا پیداست، هفته اول اسفند در حالی به پایان رسید که رشد شاخص رونق بازار از افزایش شاخص قیمت خودرو پیشی گرفت و میزان تمایل مشتریان به خرید خودرو در بازار آزاد با افزایش ۳۶ درصدی مواجه شد.
روز‌های ابتدایی اسفند با رشد میزان عرضه خودرو در بازار آزاد نیز همراه بود؛ در واقع رشد قابل‌توجه قیمت، تاثیری روی کاهش شاخص رونق و یا کاهش میزان تمایل فروشندگان نسبت عرضه خودرو در بازار آزاد نداشت.
مشتریان در بهمن‌ماه، به امید خرید ماشین در طرح‌های ویژه خودروسازان، تمایل کمتری نسبت به خرید خودرو از بازار آزاد داشتند. اما به‌نظر می‌رسد در روز‌های ابتدایی اسفند، با اتمام فرصت شرکت در طرح‌های فروش ویژه، خریداران مجددا بازار آزاد را برای خرید خودرو انتخاب کردند.
وضعیت قیمت خودروی بورسی در بازار آزاد
روز سه‌شنبه ۲ اسفند، ۱۰،۰۰۰ دستگاه پژو ۲۰۷ دنده‌ای درحالی به‌فروش رسید که بیش از ۲۳ هزار تقاضا برای خرید آن شکل گرفت. با احتساب خواب پول، مالیات و هزینه‌های جانبی، ۲۰۷ دنده‌ای با قیمت ۴۹۳،۴۱۴،۰۰۰ تومان در بورس کالا معامله شد.
به‌نظر می‌رسد میزان تقاضای خریداران برای خرید ۲۰۷ در بورس کالا، اختلاف قیمت نهایی بورس و قیمت بازار آزاد این ماشین و رشد چشم‌گیر قیمت خودرو باعث شد تا این ماشین در بازار روز‌های بعد، حدود ۵۰ میلیون تومان افزایش قیمت پیدا کند.
سطح معاملات به کمترین حالت خود رسید
موتمنی تاکید کرد: همچنین طی دو هفته اخیر نیز، تاثیر روانی افزایش نرخ ارز را موثر بر بازار خودرو دیده‌ایم و فروشندگان به‌نوعی عقب‌نشینی کرده و چندان راغب به فروش نیستند. البته که بخشی از پول‌هایی که از بورس خارج شد و افراد سرمایه‌های خود را بیرون آوردند، خواه‌ناخواه به سمت بازار خودرو وارد شد و تاثیر خود را گذاشت. همه این موارد دست به دست هم داد تا روند صعودی قیمت‌ها در بازار خودرو، اوج گیرد.
وی در رابطه با وضعیت معاملات در بازار خودرو، گفت: ماه‌هاست که رکود در بازار خودرو دیده می‌شود و خرید و فروش به حداقل خود رسیده است. معاملات بسیار محدود و بنابر ضرورت صورت می‌گیرد و خریدار به بازار مراجعه نمی‌کند. نوسانات اخیر نرخ ارز نیز سبب شد اکثریت فروشندگان خودرو، از ورود به بازار امتناع می‌کنند. سطح معاملات طی شش ماهه اخیر نیز پایین بوده و اکنون کمتر هم شده و در هر صورت قیمت اعلامی فروشندگان، بالاتر رفته است.
قیمت‌گذاری دستوری و تقاضا و تحریم‌ها
آشفتگی‌های بازار خودرو در سال گذشته باعث بحث‌های زیادی پیرامون انتقاد از قیمت‌گذاری دستوری شد. شاید شما هم شنیده باشید که این عمل از سوی دولت اثرات مخربی بر صنعت و بازار خودرو بر جای می‌گذارد. ظاهرا نیت دولت از این عمل کمک به اقشار مختلف جامعه برای خرید خودرو است. اما نتایج مشکل‌ساز حاصل از این تصمیم بر کسی پوشیده نمانده است. خودروسازان معتقدند که سیاست نرخ‌گذاری دستوری باعث زیان‌دهی آنها در سال‌های اخیر شده است. این سیاست باعث گسترش دلالی در بازار خودرو شد. زیرا نرخ کارخانه‌ای خودروها متناسب با قیمت بازار آنها رشد نکرد. از محل اختلاف قیمت شدید این دو، سود زیادی عاید دلال‌ها شد.
همانطور که می‌دانید با خروج امریکا از توافق هسته‌ای و برجام، تورم شدت یافت و نرخ ارز نیز صعودی شد و به دنبال آن تولید نیز روند نزولی به خود گرفت. به هر حال در این شرایط بنا بر بررسی‌های کارشناسان اقتصادی، لغو نرخ‌گذاری دستوری از شروط اصلی ثبات بازار خودرو است. با حذف سیاست قیمت‌گذاری دستوری، قیمت کارخانه‌ای خوردوها به قیمت بازار آنها نزدیک شده و در نتیجه اختلاف قیمت چندانی وجود ندارد تا محلی برای کسب سود توسط دلال‌ها شود.
در حال حاضر دو روش برای جایگزینی نرخ‌گذاری دستوری پیشنهاد شده است که یکی قیمت‌گذاری در حاشیه بازار و دیگری عرضه خودرو در بورس کالا است. در صورت انتخاب هر یک از این روش‌ها، فاصله قیمت کارخانه و بازار خودروها به شدت کاهش می‌یابد. بر اساس اصول بدیهی اقتصاد، بازارها باید تعیین‌کننده قیمت کالا باشند. در این صورت خریدار و فروشنده منافع خود را در عرضه و تقاضا لحاظ می‌کنند و به این ترتیب بازار می‌تواند به تعادل در عرضه و تقاضا دست یابد.
سخن نهایی
همراهان گرامی امداد باتری، به دلیل گستردگی صنعت خودرو، پیش‌بینی بازار آن کار ساده‌ای نیست و روند آن به عوامل زیادی وابسته است که برخی از آنها خارج از کنترل هستند. فلزات مورد استفاده در تولید خودرو خود به تنهایی تاثیرپذیری زیادی از نوسانات ارزی و شرایط اقتصادی کشور دارد. قیمت آهن از جمله موثرترین عوامل در پیش‌بینی قیمت خودرو محسوب می‌شوند. ما در این مطلب سعی کردیم تا حد امکان عوامل مختلف تاثیرگذار بر بازار خودرو را بررسی کنیم که امیدواریم برای شما همراهان گرامی امداد باتری مفید و موثر واقع شده باشد.