همراهان گرامی امداد باتری ، شاسی خودرو مانند اسکلت انسان است و به عنوان فریم منجر به ایجاد پایه و ساختار خودرو می‌شود. در حقیقت شاسی خودرو باعث می‌شود تمام قطعات و لوازم خودرو بر روی یک پایه قرار بگیرند و وزن آنها بر روی شاسی قرار بگیرد. اکثر مردم شاسی را با شاسی بلند می‌شناسند و آن را به ظاهر خودرو محدود می‌کنند. شاید قبل از مشاهده این مقاله اهمیتی به شاسی خودرو نمیدانید و اصلا برایتان مهم نبود. اما اگر مالک خودرویی هستید بهتر است مقداری اطلاعات در این حیطه داشته باشید.
دو نوع کلی ساختار برای اتومبیل ها وجود دارد: منوکوک ( شاسی و بدنه یکپارچه) و شاسی نردبانی (شاسی و بدنه جدا). در خودروهای اولیه ساختار شاسی و بدنه جدا بود. خودروسازها قادر بودند انواع و اقسام بدنه را روی یک شاسی واحد پیاده کنند.
سیستم منوکوک:
این سیستم به این موضوع اشاره دارد که بدنه جوری طراحی می شود که وزن خودرو را تحمل کند و هر نقش دیگری که شاسی انجام می دهد را ایفا کند. با تقویت کردن کف خودرو، ستون ها و دیگر قطعات این ساختار به وجود می آید.
شاسی نردبانی:
معنی این عبارت این است که بدنه خودرو روی فریم یا شاسی جدا سوار می شود. این ساختار از آن جهت شبیه نردبان است که دو قطعه فولادی دراز ( تقریبا اندازه طول خودرو) توسط میله های که از عرض آنها گذشته است به صورت موازی با هم قرار می گیرند و شکل یک نردبان را ایجاد می کنند.
هر دو نوع ساختار باید وظایف زیر را انجام دهند:
1 – تحمل وزن خودرو (به جز وزن فنربندی نشده) و هر چیزی که داخل آن است مانند بار و سرنشین
2 – چارچوبی برای قرار گرفتن سیستم تعلیق، موتور و سیستم انتقال قدرت فراهم کند. این ساختار باید در حدی قوی باشد که طی مانورهای مختلف رانندگی این اجزا را سر جایشان محکم نگه دارد.
2 – چارچوبی برای قرار گرفتن سیستم تعلیق، موتور و سیستم انتقال قدرت فراهم کند. این ساختار باید در حدی قوی باشد که طی مانورهای مختلف رانندگی این اجزا را سر جایشان محکم نگه دارد.
4 – تحمل گشتاور موتور
5 – تحمل تنشهای طولی ایجاد شده در اثر شتابگیری و ترمز
6 – تحمل ضربات ناشی از برخوردهای ناگهانی
هر نوع شاسی یا ساختار باید تعادلی بین وزن و متریال به کار رفته، نقش مورد نظر، طراحی خودرو و هزینه ها ایجاد کند اما نوع شاسی به کار رفته مزیت های معینی خواهد داشت و سرانجام نوع کارایی و ویژگی های خودرو را تعیین می کند. بیشتر خودروهای سواری در دهه 60 میلادی به ساختار یکپارچه روی آوردند ولی این روند را دهه 30 میلادی خودروهایی مانند سیتروئن ترکشن آوانت و اپل المپیا آغاز کرده بودند.
عملکرد:
ساختار منوکوک (یکپارچه) وزن کمتری دارد که به کاهش مصرف سوخت کمک می کند. همچنین مقاومت پیچشی بهتری دارد و برای خودروهایی که عملکرد در آنها مهم است (مانند خودروهای اسپرت) بسیار مناسب تر است. هندلینگ و سواری بهتر از دیگر مزایای شاسی یکپارچه با بدنه است. ماهیت سنگین بودن ساختار نردبانی آن را مقاوم تر و سر سخت تر می کند و برای حمل بارهای سنگین یا یدک کشیدن اشیای سنگین تر بسیار بهتر از ساختار منوکوک است. مقابله بهتر با جاده های ناهموار، قابلیت بهتر برای آفرود و هزینه تعمیر پایینتر از مزایای دیگر شاسی و بدنه جدا می باشد. به همین خاطر است که هنوز هم خودروهایی مانند تویوتا 4-رانر از شاسی های نردبانی استفاده می کنند.
طراحی:
طراحی، ساخت و انجام اصلاحات (اشتراک پلت فرم ها) در ساختارهای یکپارچه (در مقایسه با نردبانی) مشکل است ولی با استفاده از نرم افزار کامپیوتری CAD به استفاده مشترک از پلت فرم ها بسیار راحت تر می شود. یکی از مزیت های شاسی و بدنه جدا (نردبانی) این است که ساختن یک بدنه دیگر حتی با سبکی متفاوت و قرار دادن آن روی شاسی آسان است به شرطی که ابعاد آنها مشابه باشد.
مواد به کار رفته:
ساختارهای یکپارچه را می توان از مواد گوناگونی مانند فولاد، آلیاژ، آلومینیوم، آلیاژ آلومینیوم و حتی فیبرکربن تا ترکیبی از مواد ذکر شده ساخت ولی شاسی های نردبانی معمولا از فولاد ساخته می شوند.
مزیت های دیگر:
در نظر گرفتن نقاط شکست (نقاط جاذب ضربه تصادف) برای شاسی های یکپارچه بسیار راحت تر است در نقطه مقابل تعمیر شاسی نردبانی پس از تصادف خودرو بسیار ساده تر است.
ساختار منوکوک در بسیاری از انواع خودروها به کار می رود و برای خودروهای اسپرت و لوکس و خودروهایی که مورد استفاده روزمره قرار می گیرند مناسب تر است (در 99 درصد خودروهای سواری به خاطر پایین آمدن هزینه تولید از نوع یکپارچه استفاده می شود) ولی شاسی نردبانی برای خودروهای باری و سنگین کاربرد بیشتری دارد. در کل هدف از طراحی و نوع خودرو مشخص می کند که چه نوع شاسی برای آن مناسبتر است.
سخن نهایی
همانطور که متوجه شدید شاسی خودرو یکی از مهمترین اجزای خودرو است که اگر دچار آسیب شود باعث خطر آفرینی می‌شود. در حقیقت وجود کوچکترین نقص در شایس خودرو میتواند منجر به ایجاد حوادث جانی و یا خرابی دیگر قطعات یدکی خودرو شود. به همین منظور بهتر است با مراجع به یک متخصص از نوع حواد جلوگیری کنید و با شناسایی مشکلات شاسی خودرو و تعمیر آن رانندگی ایمن‌تری را برای خود و سرنشینان خودروی خود رقم بزنید.
ویژگی‌های یک شاسی خوب چیست؟
شاسی خودرو یکی از قطعه‌های تشکیل دهنده خودرو می‌باشد که نقش به سزایی در تامین امنیت خودرو را دارد. از این رو با ویژگی‌های زیر می‌توان یک شاسی خودرو را شاسی خوبی در نظر گرفت:
- تحمل بیشترین میزان وزن و تنش
- سبکی شاسی
- کمترین حجم ممکن را داشته باشد
- توانایی تغییر فرم در نقاط مشخص جهت بالاترین میزان جذب ضربه
- توانایی حفظ استحکام و عدم تغییر فرم در قسمتهای حیاتی سیستم جهت حفظ
- بالاترین میزان ایمنی
- توانایی مقاومت در برابر خوردگی تاثیرات شیمیایی و همچنین توانایی کارکرد در گرمای گسترده
- قابلیت تعمییر ساده و بازیابی خصوصیات اولیه
- انتقال کمترین میزان لرزش و صدا به قسمتهای درونی اتاق
انواع شاسی خودرو
تولید و ساخت و طراحی شاسی با نوع استفاده خودرو رابطه مستقیم دارد و به سه دسته می‌توان تقسیم بندی شود:
- شاسی خودروهای شهری ( استحکام نسبتاً محکم )
- شاسی خودر‌های جاده‌ای و شهری ( استحکام محکم )
- شاسی خودروهای جاده‌ای و آفرود ( استحکام بسیار محکم )
در تصادفات شدید یکی از قسمت‌هایی که ممکن است آسیب بیند و برای صاحب خودرو ضرری بزرگ محسوب می‌شود شاسی خودرو است که در صورت آسیب دیدن شاسی در اولین مرحله تعمیر باید شاسی تعمیر شود که به تعمیر شاسی (شاسی کشی) می‌گویند و این عمل باعث تعمیر شاسی خودرو می‌شود ولی هیچ وقت مانند شاسی اول نمی شود و در طول زمان ممکن است برای خودرو دچار مشکل کند که یکی از رایج ترین این مشکلات لاستیک سایی می‌باشد.
شاسى مستقل
اين شاسى خودرو از دو تکه آهن ناودانى بلند تشکيل شده است که به صورت موازى از جنس فولاد سخت ولى سبک ، ساخته و به وسيله دو رام در دو سر آن به يکديگر متصل مى شود.
شاسى معمولا در قسمت عقب کمى بالاتر آمده و دليل آن ايجاد فضاى بيشتر براى ديفرانسيل و فنرهاست. قسمت جلو کمى باريک‌تر ساخته مى شود كه در فرمان پذيرى بيشتر موثر است.
در طراحى شاسى سرخود از ورق‌هاى نازک فلزى استفاده مى كنند كه آنها را به روش شكل دادن (پروفيل) و همچنين تكيه گاه محورهاى جلو و عقب توليد مى كنند.
البته قسمتهايى از شاسى ماشین مانند کف و محوطه موتور كه بيشترين نيرو و فشار بر آنها اعمال مى شود بايد از ورق‌هايى ساخته شوند كه ضخامت بيشترى دارند.
ضخامت ورق‌ها معمولا دو تا سه ميلى مترى است و به گونه اى جوشکارى مى شوند كه از استحکام خوبى برخوردار شوند. خودروهاى سوارى در مقايسه با خودروهاى سنگين نيروى كمى را تحمل مى كنند و روى شاسى آنها بار استاتيکى كمترى وارد مى شود.
بنابرين خودروهاى سوارى مى توانند با سرعت بالا حرکت كنند. اصولا طراحى شاسى سرخود به همين منظور بوده است.
مزايا:
- صرفه جويى در هزینه‌ها و زمان به دليل يک جا و مستقل بودن ساخت شاسى و اتاق
- صرف مخارج كمتر هنگام تعويض قطعات، به علت اینکه خراب شدن ناشی از پيچ و مهره‌ها است.
معايب:
- به علت سنگين بودن خودرو، نیروی محركه آن براى شتاب گرفتن كمتر است.
- طراحى ايمنى خودرو به علت سنگين بودن قطعات دشوار است
- در هنگام تصادف احتمال اين كه سرنشينان دچار حادثه شوند زياد است.
- ساخت قطعات و اسكلت آن نياز به پرس‌هاى سنگين و ماشين آلات گران ترى دارد.
- چون قطعات توسط پيچ و مهره به هم متصل شده‌اند به سر و صداى زياد ی ایجاد می‌شود
شاسى نيمه جدا شدنى
نوع ديگرى از شاسى است که اولین بار توسط شركت “روور” تولید شده . این شاسى آنها از دو قسمت تشكيل می‌شود:
- ثابت : كف، ستون‌ها، ديوارهاى صندوق عقب، ديواره جلوى موتور
- قسمت‌هاى جداشدنى از شاسى: سقف خودرو، گلگيرها، پنجره جلويی و… كه اينها به وسيله پيچ و مهره به قسمت ثابت بسته مى شوند.
مزایا:
- در هنگام تصادف هزینه قطعاتى كه خراب شده‌اند و بايد تعويض شوند پايين مى آيد.
- فرم اتاق شكل پذير است و مى توان طرح جديدى را توليد كرد
- مى توان موتور و محورها را كه نسبتا سنگين هستند بر روى يك اسكلت جداگانه سوار كرد .
- امكان عايق‌بندى بهترى بين دو قطعه در مرحله مونتاژ كردن وجود دارد و در نتيجه انتقال سر و صدا و ارتعاشات چرخ‌ها به اتاق كاهش مى يابد.
انواع: شاسى نردبانى، شاسى جناقى در وانت ، شاسى وسط لوله‌ای در کامیون ، شاسى فرم 7 و 8 در خودروهاى مسابقه‌ای و شاسى صفحه اى مثل شاسى فولكس واگن قورباغه اى
