همراهان گرامی امداد باتری، ضدیخ یکی از موارد مصرفی ماشین است که در صورت عدم مصرف ممکن است موتور ماشین آسیب ببیند. ضد یخ ها فقط در فصل زمستان کاربرد ندارند بلکه به عنوان ضدجوش و ضد زنگ نیز استفاده میشوند. ضدیخ در زمستان عمل ضد یخ زدن آب رادیاتور را انجام دهد و در تابستان با بالا بردن نقطه ی جوش باعث میشود که کمتر دمای آب به نقطه ی جوش نزدیک شود. در این مقاله کاربرد ضدیخ را برای شما شرح خواهیم داد.
پایه و اساس ضد یخ
- ضد یخ هایی که از مواد معدنی ساخته شده اند ضد یخ هایی با پایه روغنی نامیده می شود که در حال حاضر مرسوم ترین نوع ضد یخ ها هم به حساب می آیند،
- ضد یخ هایی متشکل از مواد آلی که به این نوع، ضد یخ های الکلی نیز گفته می شود.
کار ضدیخ چیست؟
ضد یخ یا خنک کننده موتور مایعی رنگی است که با آب مخلوط می شود تا به شما در تنظیم موتور در دمای خیلی پایین کمک کند. همانطور که دمای خارج از گرم به سرد تغییر می کند ضد یخ در سراسر قطعه موتور پمپ می شود تا دمای یکنواخت را حفظ کند. با این وجود ضد یخ چیزی فراتر از تنظیم دما است و با حفظ سطح مناسب مایعات به جلوگیری از خوردگی نیز کمک می کند.
در واقع ضد یخ ضمن محافظت از اجزا در برابر خوردگی ، از موتور شما در برابر یخ زدگی محافظت می کند و با از بین بردن گرمای اضافی نقش مهمی در حفظ تعادل گرمای موتور دارد. در یک موتور دیزلی سنگین ، فقط یک سوم کل انرژی تولید شده برای پیشبرد خودرو به جلو کار می کند. یک سوم اضافی به عنوان انرژی گرمایی توسط سیستم اگزوز حذف می شود. یک سوم باقیمانده انرژی گرمایی تولید شده نیز توسط خنک کننده موتور گرفته می شود.
گرمای حذف شده توسط ضد یخ باعث ایجاد تعادل در حذف گرمای موتور می شود که برای اطمینان از عملکرد مناسب موتور بسیار مهم است. گرم شدن بیش از حد می تواند منجر به خراب شدن سریع روغن و خود موتور شود.
کاربردهای دیگر ضدیخ
1- ضد خوردگی
مهمترین دلیل استفاده از ضدیخ در رادیاتور خودرو خاصیت ضد خورندگی و از بین بردن اثرات و خاصیت اکسید شدن فلزات در مجاورت با آب می باشد. مهمترین مشکلی که در غیاب ضدیخ در موتور خودرو ایجاد می شود، خوردگی و پوسیده شدن قطعات موتور و سیستم خنک کننده می باشد.
2- ضد جوش
جلوگیری از جوش آوردن موتور خودرو در شرایط کارکرد سخت موتور خودرو دیگر وظیفه ضدیخ/ ضدجوش خودرو می باشد.
ضدیخ چیست؟
مسأله یخ‌زدن سیستم خنک‌کننده موتور خودرو از نخستین مسائلی بود که طراحان خودروهای اولیه با آن مواجه شدند. آن‌ها برای رفع این مشکل به دنبال ماده‌ای مناسب و البته ارزان قیمت بودند و بهترین گزینه در دسترس هم متانول یا الکل چوب بود. متانول ساده ترین نوع الکل با یک کربن و چهار هیدروژن است که فرآیند تولید صنعتی ارزان‌قیمتی دارد و در کنار آن به‌خوبی می‌تواند وظیفه خود را به عنوان ضدیخ ایفا کند. به همین دلیل هم استفاده از آن به‌عنوان ضد یخ به‌سرعت عمومیت یافت.
البته استفاده از متانول محدودیت‌هایی هم به همراه داشت، که مهم‌ترینش در آغاز، بخار شدن آن از سیستم خنک‌کننده خودرو بود. در رادیاتور خودرو هرچند برای جلوگیری از خروج آب تحت فشار مناسبی بسته می شود اما به‌طور کامل آب‌بندی نیست و به همین دلیل متانول که در 65 درجه سانتی‌گراد به جوش می‌آید، با گرم شدن موتور به مرور بخار می‌شد. به همین دلیل در صورت استفاده از متانول به عنوان ضدیخ باید چندین بار، دوباره ضدیخ به آب اضافه می‌کردید.
این مسأله البته در دوران خود عادی بود و رانندگان مشکل چندانی با آن نداشتند، اما مشکل اصلی از جایی شروع شد که بخش‌هایی از موتور (به‌ویژه سرسیلندر) برای کاهش وزن از قطعات آلومینیومی ساخته شد. از آنجایی که موتور خودروهای قدیمی‌تر به‌طور کامل از چدن و فولاد ساخته می‌شدند، متانول تاثیری بر آن‌ها نداشت. اما وقتی دوران استفاده از قطعات آلومینیومی در موتور فرا رسید مشخص شد متانول سرعت خوردگی آن‌ها را افزایش می دهد و این مسأله‌ای نبود که بتوان به‌سادگی از آن گذشت و به همین دلیل هم بود که مهندسان شیمی به فکر یافتن جایگزینی برای متانول افتادند و درنهایت به C2H4(OH)2 رسیدند، یعنی اتیلن گلیکول. ماده‌ای که بدون توجه به برند ضدیخی که می‌خرید، پایه تقریبا تمام محصولات موجود در بازار است.
اتیلن گلیکول نخستین بار در سال 1926 به بازار معرفی شد و در تبلیغات اولیه از آن به‌عنوان «ضدیخ دائمی» یاد می‌کردند چرا که این ماده می‌توانست هر دو مشکل متانول را حل کند. از یک‌سو اتیلن گلیکول دمای جوشی معادل 197 درجه دارد و به همین دلیل در گرم‌ترین زمان کارکرد موتور خودرو هم تبخیر نمی‌شود و نیازی نیست به طور پیوسته آن را به آب اضافه کنید و از طرف دیگر این ماده بر روی قطعات آلومینیومی موتور تاثیری ندارد.
ضدیخ فقط ضدیخ نیست
با توجه به نام «ضدیخ» و آنچه تاکنون شرح داده‌ایم شاید به نظر برسد کارکرد ضدیخ تنها به جلوگیری از یخ زدن آب در دمای زیر صفر درجه محدود میشود، اما واقعیت این است که ضدیخ خواص مهم دیگری هم دارد و به همین دلیل است که همیشه توصیه میشود از آن نه‌تنها در زمستان که در هر چهارفصل سال استفاده کنید. نخستین و مهمترین کارکرد ضدیخ (البته بعد از جلوگیری از یخ‌زدگی آب!)، خاصیت ضدجوش بودن آن است.
ضدیخ علاوه بر آنکه می‌تواند در ترکیب با آب نقطه انجماد را به اعدادی زیر صفر برساند، نقطه‌جوش را هم به بالای 100 درجه می‌رساند و به این ترتیب ترکیب آب و ضریخ می‌تواند بدون آنکه به جوش بیاید دمای بیشتری را تحمل کند. به‌عنوان نمونه بر اساس بررسی انجام گرفته، ترکیب 50-50 آب و ضدیخ دمای جوشی معادل 106 درجه سانتی گراد دارد و در نسبت 70درصد ضدیخ و 30 درصد آب، دمای جوش به 113 درجه سانتی‌گراد می‌رسد.
از سوی دیگر با توجه به آنکه سیستم خنک‌کننده موتور محیطی بسته با فشار بالا است، دمای جوش بازهم افزایش پیدا می‌کند (اتفاقی که در زودپز می‌افتد و با بالا رفتن فشار، آب در دمای بالاتری به جوش می‌آید و به همین دلیل مواد غذایی زودتر در آن می‌پزند) تا جایی که مخلوط آب و ضدیخ به‌راحتی می‌تواند دمای بیش از 120درجه سانتی‌گراد را در موتور تحمل کند که فراتر از دمای کارکرد عادی موتور است و به این ترتیب این مخلوط در تابستان نیز مانع از جوش آمدن آب میشود.
در کنار این، سازندگان ضدیخ مواد روغنی نیز به آن اضافه می‌کنند تا در فرآیند کاری خود بتواند پمپ آب را نیز روغن‌کاری کند تا مانع از آسیب به آن شود. فایده دیگر آن این است که به دلیل رنگی بودن، تشخیص هرگونه نشتی را در سیستم خنک‌کنندگی راحت تر می کند.
درنهایت ضد یخ مانع از زنگ‌زدگی اجزای فلزی داخلی موتور توسط آب هم میشود. با برشمردن این دلایل احتمالا موافقید که ضدیخ فقط برای فصول سرد سال نیست!
